Tradycja Legionowa

Pocztówka na niej Bajończycy - potoczna nazwa pododdziału piechoty Legii Cudzoziemskiej złożonego z polskich ochotników.

 Zamiast planowanego legionu (Legion Bajończyków) w sierpniu 1914 r. w miejscowości Bayonne na terenie Francji udało się powołać oddział w sile kompanii (ok. 200 żołnierzy). Werbunek został wstrzymany po proteście ambasady rosyjskiej, która obawiała się, że legion będzie walczył o niepodległość Polski.  Ostatecznie bajończycy zostali wcieleni do 1 Pułku Cudzoziemskiego, jako 2 kompania Batalionu C. Wśród ochotników był syn znanego historyka Józefa Szujskiego, Władysław. "Bajończykiem" był również Xawery Dunikowski, który wspólnie z Janem Żyznowskim zaprojektował sztandar kompanii wręczony 21 września Polakom przez mera miasta.

Śmierć Władysława Szujskiego w bitwie pod Sillery.
mal. Jan Styka.

 Władysław Szujski – Syn znanego historyka. Wstąpił na ochotnika do Legionu Bajończyków w 1914 r. Aby zostać przyjętym podał, że jest pracownikiem fizycznym i zaniżył sobie wiek. Razem z innymi ochotnikami polskimi został przydzielony do 1 pułku Legii Cudzoziemskiej. Poległ niosąc sztandar Legionu Bajończyków podczas ataku na pozycje

 niemieckie pod Arras dn. 09.05.1915 r. Pochowany jako LADISLAS DE SZUYSKI w grobie nr 141.

W grudniu 1914 r. dowództwo francuskie otrzymało informację, że na jednym z odcinków frontu obsadę po stronie niemieckiej stanowią Polacy. Postanowiono podjąć próbę przeciągnięcia ich na stronę francuską. Do dezercji mieli przekonać rodaków żołnierze służący w kompanii Bajończyków. Akcja miała być przeprowadzona na odcinku obsadzanym przez francuski 51. pp. W nocy z 7 na 8 grudnia 1914 r. pół sekcji (ok. trzydziestu ludzi) przeniesiono naprzeciw pozycji obsadzanych przez Polaków w niemieckich mundurach. Doszło do nawiązania kontaktu. Wystawiono z okopów francuskich sztandar Bajończyków (jako znak uwiarygodnienia). Po jakimś czasie został on jednak ostrzelany z pozycji niemieckich. Chcąc ratować sztandar, Szujski opuścił okopy i chwilę później został śmiertelnie ranny. Utrata chorążego kompanii została przez Gąsiorowskiego uznana za wielką stratę. „Ubył im dobry duch sokoła i patrioty, ubył człowiek poważny, wykształcony, przejęty do głębi tradycjami historycznymi”. Wydarzenie to zostało odnotowane w armijnym rozkazie dziennym. Okoliczności śmierci Szujskiego obrosły legendą. W trakcie ostrzału płat chorągwi otrzymał 43 przestrzeliny, to liczba odpowiadająca numerowi pułku w armii II Rzeczypospolitej, który przejął tradycję Bajończyków.

Sen wolontariuszy polskich Bajończycy w okopach francuskich, obraz Jana Styki. Bajończycy walczyli przeciwko Niemcom na froncie zachodnim, w bitwach toczonych w Szampanii w latach 1914-1915.

Sztandar Bajończyków. Prezydent Francji Raymond Poincaré odznaczył sztandar bajończyków orderem „Croix de Guerre avec Palme” – Brienne (Szampania), 22 czerwca 1918 r.

Kokarda dla sztandaru orderu „Croix de Guerre avec Palme” jaką otrzymał Sztandar Bajończyków od Prezydenta Francji Raymond Poincaré. Cravate de drapeau avec Croix de Guerre 1914-1918. Brienne (Szampania), 22 czerwca 1918 r.

 Kompanię skierowano 22 października na front. Bajończycy walczyli przeciwko Niemcom na froncie zachodnim, w bitwach toczonych w Szampanii w latach 1914 - 1915. Pełnili służbę w okolicach Sillery od listopada 1914 do kwietnia 1915. Potem zostali skierowani w okolice m. Arras gdzie 9 maja uczestniczyli w natarciu na wzgórze Vimy w pobliżu Berthouval. Opanowali niemieckie pozycje okupując sukces cięż

kimi stratami wynoszącymi ¾ stanu kompanii.

Po tym okresie, przy życiu pozostało tylko ok. 50 bajończyków, których po odpoczynku skierowano w rejon Notre Dame de Loretto, gdzie śmierć ponieśli kolejni żołnierze i dlatego latem 1915 r. oddział rozwiązano. Ich bohaterstwo dokumentuje do dziś sztandar kompanii ze śladami 43 kul, który jest przechowywany w Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie. Część byłych bajończyków zaciągnęła się do jednostek francuskich lub wyjechała do Rosji, aby walczyć w oddziałach polskich. Zdecydowana większość wstąpiła do organizowanej od 1917 roku Armii Polskiej we Francji.

Pomnik Bajończyków w Neuville-Saint-Vaast.
Upamiętnia polskich Bajończyków wolontariuszy zaangażowanych maja 1915 wraz z wojskami francuskimi w bitwie sektora Souchez , Carency , Neuville-Saint-Vaast . Pomnik został wzniesiony z darowizn polskich emigrantów.

Pomnik jest dziełem Maxime Real del Sarte. Pomnik został odsłonięty w dniu 21 maja 1933 roku przez polskiego ambasadora.

"W HOŁDZIE • OCHOTNIKOM • POLSKIM • POLEGŁYM • 9 MAJA 1915 • POD LA TARGETTE".
"EN HOMMAGE • AUX • VOLONTAIRES • POLONAIS • TOMBES LE • 9 MAI 1915 • A LA TARGETTE".

 Bajończycy zostali wysłani na front w Szampanii, gdzie w szeregu potyczkach ponieśli pierwsze straty. Następnie do kwietnia 1915 r. zajmowali pozycje nad rzeką Aisne. Na początku maja kompania Bajończyków (właściwie 2 kompania III batalionu 2 Pułku Marszowego 1 Pułku Legii Cudzoziemskiej - 2e compagnie du 3e bataillon du 2e Régiment de Marche du 1er Etranger) obsadziła pozycje w rejonie m. Areny, skąd w dniu 9 maja 1915 roku ruszyła do natarcia na wzgórze Vimy, położone około 10 km na północ od Arras. Bajończycy zdobyli cztery linie niemieckich okopów. Ponieśli ogromne straty wynoszące trzy czwarte stanu wyjściowego, a przy życiu pozostało zaledwie około 50 żołnierzy. Polegli wszyscy oficerowie – m.in. dowódca kompanii mjr Osmonde i ppor. Lucjan Malcz. W wyniku poniesionych strat resztki kompanii Bajończyków zostały wycofane na zaplecze frontu w rejonie Arras.

Pomnik Bajończyków znajduje się w Neuville-Saint-Vaast

Pomnik Bajończyków znajduje się w Neuville-Saint-Vaast

Mogiła Bajończyków w Aubérive
Nécropole nationale Aubérive

Obchody święta Bajończyków w Warszawie. Bajończycy trzymający wartę przed Grobem Nieznanego Żołnierza 1926.